vuurwerk

vuurwerk: 10 praktische tips & nuttige informatie

Samenstelling vuurwerk

Vuurwerk bestaat uit voorwerpen die licht of geluid maken. Ze worden gebruikt bij feesten. Vuurwerk wordt gemaakt van verschillende materialen. Het omhulsel wordt gemaakt van materiaal als karton/papier, plastic of metaal. Dit wordt gevuld met ontplofbare of brandbare, chemische stoffen. Deze combinatie zorgt bij het aansteken (via een ontsteking) voor diverse effecten, zoals licht, geluid, rook of beweging. In het meeste vuurwerk wordt buskruit verwerkt. Buskruit bestaat uit zwavel, houtskool, salpeter en/of kaliumnitraat.

Er zijn verschillende soorten vuurwerk. Er is feestvuurwerk, fopvuurwerk, consumentenvuurwerk en professioneel vuurwerk.
Vuurwerk wordt gebruikt in alle delen van de wereld. Er zijn speciale vuurwerkfestivals, en iedereen kent het gebruik van vuurwerk om het jaar af te sluiten en het nieuwe in te gaan. Speciale evenementen gebruiken ook vuurwerk. In Europa wordt vooral in landen als Spanje, Malta, Italië en Duitsland veel vuurwerk afgestoken. In Nederland wordt vooral op oudejaarsavond veel vuurwerk afgestoken. In 2006 werd er voor 60 miljoen euro aan vuurwerk verkocht. Dat is tot nu toe het recordbedrag wat we in Nederland aan vuurwerk hebben uitgegeven.

Het afsteken van vuurwerk heeft een symbolische waarde. Zo wordt het afsteken van het vuurwerk op de laatste dag van het jaar (de kalenders lopen bij sommige volkeren anders) gedaan om de slechte geesten te verjagen.

Vuurwerk kan ook voor ernstige zaken worden gebruikt. Dit vuurwerk heet dan ook ernstvuurwerk. Het mag gebruikt worden als er bijvoorbeeld een schip in nood is. Het vuurwerk bestaat uit fakkels, vuurpijlen, parachutes en rookpotten. Met dit vuurwerk kun je mensen in de verte laten zien dat je in nood bent en hulp nodig hebt. In het leger gebruiken ze ook ernstvuurwerk, bijvoorbeeld in de vorm van rookschermen.

Geschiedenis vuurwerk

Eigenlijk weet niemand wie nu de echte uitvinder van het buskruit is. Het is wel met zekerheid te zeggen dat het buskruit voor het eerst in China werd gemaakt. Er stamt een Chinees boek uit 1044 waarin het buskruit voor het eerst wordt beschreven. Het is echter goed mogelijk dat het buskruit daarvoor al werd gemaakt. Men vermoedt dat tijdens het experimenteren met het buskruit ook het vuurwerk is uitgevonden. De Chinezen zijn altijd wel vooruitlopers in het maken van vuurwerk geweest. De Chinezen raakten er zeer bedreven in en ontwikkelden de grootste en mooiste vuurwerksoorten die je kunt bedenken.

Sommigen menen dat het vuurwerk voor het eerst werd gemaakt door de Bengalen (een volk in Zuid-Azië), vandaar de benaming Bengaals vuurwerk.  De Chinezen waren het echter die het Bengaals vuurwerk gebruikten bij religieuze feesten en gebeurtenissen. Ze gebruikten de fakkels om boze geesten te verdrijven.

In de 14e eeuw maakte een Duitse monnik, Berthold Schwarz, een mengsel van scheikundige stoffen. De boel ontplofte en zodoende (is het verhaal) is het buskruit in Europa ontdekt. Mensen waren er onder de indruk van, dat een mengsel een dergelijk kracht kon hebben. Het buskruit werd in eerste instantie voornamelijk in de oorlog als munitie voor wapens gebruikt.

Consumentenvuurwerk

Het is in Nederland verboden vuurwerk te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar. Het vuurwerk voor oudejaarsavond mag alleen verkocht worden op de drie dagen voorafgaand aan oud & nieuw (dus op 29, 30 en 31 december). Wanneer één van die dagen een zondag is, kan het vuurwerk tot vier dagen voor oudejaarsavond worden gekocht. Op zondag mag volgens het vuurwerkbesluit geen vuurwerk worden verkocht. Per persoon mag niet meer dan 10 kilo vuurwerk worden gekocht. Het vuurwerk mag alleen op 31 december van 10.00 tot 02.00 worden afgestoken. Dit is wettelijk geregeld. Wie deze regels overschrijdt, krijgt een boete.

Het afsteken van vuurwerk bij bijzondere gebeurtenissen (buiten de jaarwisseling om) is in Nederland verboden. Je kunt hier wel ontheffing voor vragen bij de gemeente. Als de ontheffing wordt verleend, mag het vuurwerk alleen worden afgestoken door een erkend bedrijf.

In België gelden andere regels. Je mag daar het hele jaar door vuurwerk kopen. Het vuurwerk wat daar gekocht mag worden door particulieren mag niet meer dan een kilo poedergewicht hebben. Het poedergewicht is het poeder wat in het vuurwerk zit. Een particulier kan in België alleen vuurwerk kopen dat door de Dienst Springstoffen een toelatingsnummer heeft gekregen. Zwaar vuurwerk wordt in België spektakelvuurwerk genoemd. Dit mag alleen aan erkende vuurwerkmakers worden verkocht én aan buitenlandse bedrijven (niet aan buitenlandse particulieren).

Je kunt onderscheid maken tussen siervuurwerk en knalvuurwerk. Siervuurwerk kan bestaan uit vuurpijlen, potten of fonteinen. Het siervuurwerk wordt vooral gekocht en gebruikt om mooie kleurrijke beelden de lucht in te schieten. Ook de draaiers, zonnen en fakkels behoren tot het siervuurwerk. Knalvuurwerk wordt gekocht voor het lawaai dat ze produceren. Het lawaai kan variëren van het lichte knalletje van het rotje tot de knalmatten waarbij het lijkt of een heel leger zijn mitrailleurs aan het afschieten is. De gillende keukenmeid is een typisch knalvuurwerk.

Fop- en kindervuurwerk

Fop- of schertsvuurwerk is consumentenvuurwerk wat het hele jaar door verkocht mag worden. Je mag het ook het hele jaar door gebruiken. Het wordt ook wel kindervuurwerk genoemd. Aan het kopen van dit vuurwerk is geen leeftijd gebonden. Toch is kindervuurwerk geen speelgoed waar je kinderen mee laat spelen. Ook op het oog onschuldig lijkend kindervuurwerk als de sterretjes, kunnen ernstige schade aanbrengen. Kinderen kunnen hun handjes branden aan het gloeiende ijzer, en het hete staafje kan brand veroorzaken als het in aanraking komt met textiel. Laat kinderen alleen kindervuurwerk gebruiken onder toezicht van een volwassene.

Knalerwten

Knalerwten bestaan uit een papieren wikkeltjes die gevuld zijn met een mengsel vuursteentje die bij wrijving (bijvoorbeeld aanraking met de grond) een knal geven.

Rotjes

Het rotje valt onder het knalvuurwerk. Het is het meest verkochte knalvuurwerk in Nederland. Andere benamingen voor het rotje zijn: (fire)cracker of knaller. Het vuurwerk is gemaakt om een zo hard mogelijke knal te maken als het ontbrandt.

Sterretjes

De sterretjes zijn gemaakt van ijzerdraad en hebben een lengte tussen 20 en 75 centimeter. Het draad is voor tweederde deel gedoopt in een mengsel wat bij het aansteken van het sterretje vonkjes en andere effecten geeft.

Soorten vuurwerk

Er zijn tegenwoordig veel verschillende soorten vuurwerk, maar sommige zie je ieder jaar weer terug. Hieronder staan de meest verkochte soorten. (Het fopvuurwerk wordt beschreven in tip 4).

Cake

Een cake is erg populair vuurwerk onder de vuurwerkliefhebbers omdat je er meerdere sterren of ander sier- of knalvuurwerk in één keer achter elkaar de lucht in kan schieten. Met één cake maak je als het ware één show. Er kunnen daarnaast ook verschillende soorten (sier- en knalvuurwerk) in één pakket zitten.

Chinese mat of rol

Chinese rollen of matten zitten vol buskruit die voor een langdurig knallend effect zorgen. In Nederland zijn de (toegestane) matten gevuld met zwart buskruit. Deze maken veel minder lawaai dan de Chinese rol die gevuld is met zilverkruit. Deze laatste mogen wel in België worden verkocht. Veel Nederlanders halen de matten dan ook liever uit België.

Gillende keukenmeid

De gillende keukenmeid is een knalvuurwerk. In de aanloop tot de knal produceert het een gillend geluid.

Romeinse kaars

De Romeinse kaars bestaat uit een lange (papieren) koker, gevuld met lagen gekleurde kogeltjes. Waneer je de kaars aansteekt, schieten de kogeltjes per laag uit de koker. De Romeinse kaars is in Finland verboden, omdat men dit vuurwerk daar ontoelaatbaar gevaarlijk vindt. In Nederland is het beperkt toegestaan de Romeinse kaars af te steken. Het gewicht van het ontploffende materiaal mag niet meer dan 50 gram bedragen.

Vuurpijl

Vuurpijlen zijn net kleine rakketen. Ze worden aangedreven door de verbranding van brandbare gassen. Ze schieten de lucht in door de hoge druk die deze gassen veroorzaken. Het is het vermelden waard dat vuurpijlen eigenlijk de eerste voorwerpen waren waarmee het buskruit werd gebruikt, al 300 jaar voor onze jaartelling.

Veiligheidsmaatregelen

Voordat je vuurwerk gaat afsteken, zijn hier een paar tips voor extra veiligheid.

1. Voorbereiding

Lees eerst op je gemak de gebruiksaanwijzing goed door van het vuurwerk dat je af wilt steken. Kijk van tevoren alvast (bij daglicht) waar je het vuurwerk zult afsteken. Is de grond geschikt? Is de ruimte geschikt? Ga niet onder een boom vuurwerk afsteken en doe het ook niet op een plaats waar veel voorbijgangers zullen lopen of elkaar zullen ontmoeten om een ieder gelukkig nieuwjaar te wensen.

2. Alcohol

Bedenk dat je met een hoog alcoholgebruik de kans hebt dat je reactie een stuk trager is. Ga pas aan de drank nadat je het vuurwerk hebt afgestoken. Houd er rekening mee dat bepaalde medicijnen ook het reactievermogen verminderen.

3. Kleding

Bedenk welke kleding je aan gaat doen, want als je een nylon jas aantrekt is de kans veel groter dat deze vlam vat. Kies liever voor een wollen jas. Doe om deze reden ook geen vuurwerk in je jaszak. Wat denk je dat er gebeurt als je jas vlam vat? Kies liever voor een tas die dicht kan (want ook daar kan een vonkje in schieten). Een veiligheidsbril is prettig voor het behoud van je ogen.

4. Kinderen

Kinderen vinden het vuurwerk fantastisch, zeker als hun vader deze afsteekt. Houd rekening met de onvoorspelbaarheid van het gedrag van kinderen. Zorg dat ze niet aan het vuurwerk kunnen komen en geef ze ook geen vuurwerk om aan te steken. Laat kinderen onder de vier jaar lekker warm achter het raam naar vuurwerk kijken.

Vuurwerk afsteken

Het is erg gevaarlijk en riskant om zelfgemaakt vuurwerk af te steken, laat dit alleen aan de experts over. Koop je vuurwerk bij een erkend adres (officiële verkooppunten) en koop zeker geen illegaal vuurwerk. Experimenteer niet met vuurwerk, haal geen vuurwerk uit elkaar en bundel ze ook niet. Het experimenteren met vuurwerk heeft veel ongelukken veroorzaakt. Bewaar het vuurwerk op een droge, koele plaats, buiten het bereik van kinderen. Doe geen vuurwerk in je broekzak of jaszak. Voordat je het vuurwerk gaat afsteken, moet je alle voorzorgsmaatregelen uit tip 6 hebben opgevolgd.

Tips voor het afsteken van vuurwerk:
  • Steek nooit vuurwerk binnen af, alleen maar buiten!
  • Draag geen synthetische kleding
  • Steek één vuurwerk per keer af, niet meerdere soorten/pijlen tegelijk
  • Zet siervuurwerk altijd stevig en stabiel neer (op een vlakke ondergrond)
  • Pijlen kun je in een fles zetten die half is gevuld met water (of zand)
  • Voor grote vuurpijlen kun je een pvc-buis in de grond slaan
  • Zet vuurwerkpotten altijd vast tussen twee stenen
  • Let op de windrichting!
  • Let ook op de omstanders 
  • Neem voldoende afstand (minimaal 6 meter)
  • Gebruik aansteeklonten, of een sigaar (of sigaret)
  • Belangrijk: steek nooit vuurwerk voor een tweede keer aan (de zogenaamde weigeraars) Hiermee gebeuren de meeste ongelukken!
  • Na het afsteken maak je de boel schoon. Laat geen vuurpijlen achter. Maak het vuurwerk onschadelijk door het in een bak water te dompelen. Je kunt het afval hierna gewoon bij het huisvuil doen.

Gevaren en ongelukken

Vuurwerk is gevaarlijk. Er gebeuren regelmatig ongelukken. Tijdens de jaarwisseling van 2009 gebeurden er 297 ongelukken.
Het vuurwerk wordt onderverdeeld in klassen om aan te geven hoe gevaarlijk het is. Het meeste vuurwerk komt uit China. In dit land doet men de classificatie naar gevarenklasse. De classificatie wordt gedaan met het oog op de internationale regelgeving voor vervoer en verpakking. De classificatie is als volgt:

1.1: gevaar voor een massa-explosie
1.2: gevaar voor scherfwerking (er is kans dat iets uit elkaar kan spatten in scherven)
1.3: gevaar voor brand (maar niet voor scherfwerking)
1.4: weinig ontploffingsgevaar

Het Nederlandse vuurwerk valt vooral onder de categorie 1.4.

Jaarlijks gebeuren er gemiddeld 1000 ongelukken met vuurwerk. Het zijn vooral de jongeren die ermee te maken krijgen. De ongelukken worden vooral veroorzaakt door het experimenteren met vuurwerk, het voor de tweede keer afsteken van weigeraars (vuurwerk dat niet af wil gaan bij de eerste keer), het plotseling draaien van de wind en alcoholgebruik.

Hulpverleners zijn ook een risicogroep. Mensen van de hulpdiensten worden bekogeld met vuurwerk omdat ze bijvoorbeeld een nieuwjaarsvuur willen blussen. Soms voelen de hulpverleners zich zo bedreigd dat zij zich terugtrekken. Dit kan ernstige gevolgen hebben, want een klein vuurtje kan zich al snel uitbreiden tot een vuurramp van grote omvang.

Illegaal vuurwerk

In Nederland zijn bepaalde soorten vuurwerk verboden. Wanneer je dit vuurwerk koopt, koop je illegaal vuurwerk. Het is verboden om illegaal vuurwerk te verkopen, in je bezit te hebben, te vervoeren en af te steken. Als de politie je ermee betrapt, krijg je een fikse boete.
Illegaal vuurwerk wordt door de Nederlandse overheid gezien als te gevaarlijk. Het kan ook andere redenen hebben, het veroorzaakt bijvoorbeeld teveel geluidsoverlast.

Je herkent illegaal vuurwerk aan het volgende:
  • Er zit geen Nederlandse gebruiksaanwijzing bij
  • Het vuurwerk valt onder de categorie ‘professioneel vuurwerk’
  • Het vuurwerk veroorzaakt een veel te grote knal (het overschrijdt de maximumwaarde van 156dB)
  • Het knalvuurwerk heeft een strijkkop (strijkers) *
  • Strijkers zijn het meest gebruikte illegale vuurwerk in Nederland. Ze hebben geen lont, maar een strijkkop. Je moet ze na het aansteken direct weggooien, waardoor de kans groot is dat ze een voorbijganger (mens of dier) kunnen raken.
De meeste Nederlanders halen het illegaal vuurwerk in Duitsland en België. Strijkers zijn daar bijvoorbeeld gewoon verkrijgbaar in de winkel. De Nederlandse overheid probeert met campagnes consumenten duidelijk te maken dat illegaal vuurwerk gevaarlijk is en daarmee de verkoop van illegaal vuurwerk zoveel mogelijk af te remmen.

Opslag en discussie

Velen herinneren zich nog wel de vuurwerkramp in Enschede. Op 13 mei 2000 vatte een opslagruimte met vuurwerk van het bedrijf S.E. Fireworks vlam. Er vielen 23 doden en 950 mensen raakten gewond. In totaal werden 200 woningen vernield.

Voor de opslag van consumentenvuurwerk zijn regels opgesteld. Ze zijn terug te vinden in het Vuurwerkbesluit. Voor het consumentenvuurwerk geldt de regel dat de opslag maximaal 50.000 kilo per bewaarplaats mag bevatten met een veiligheidsafstand van 20 meter naar woningen en andere objecten, zoals kampeer- en recreatieterreinen.

Er gelden extra regels voor onverpakt vuurwerk. Dit moet altijd in een bufferbewaarplaats worden opgeslagen met een maximum van 5.000 kilo per bewaarplaats en maximaal twee bufferbewaarplaatsen per bedrijf. Voor de veiligheid moet er een afstand van 20 meter tussen het onverpakt vuurwerk zitten vanaf een hoeveelheid van 500 kilo tot 48 meter voor maximaal 5.000 kilo.

Het vuurwerk mag niet in containers worden opgeslagen. Als er meer dan 200 kilo vuurwerk wordt opgeslagen, dan is een automatische sprinklerinstallatie verplicht. Voor een verkoopruimte is dit al verplicht bij een opslag meer dan 50 kilo. Voor een opslag van 10.000 kilo vuurwerk is een vergunning van de gemeente vereist. Voor een grotere opslag is daarbij nog eens een vergunning nodig van de provincie.

Verbod?

Laten we eerlijk zijn: vuurwerk veroorzaakt overlast. Onze dieren raken van streek door de plotselinge knallen. Er kunnen ongelukken met het vuurwerk gebeuren. Kinderen die het niet zo goed bedoelen, gooien met vuurwerk naar andere kinderen die daar angstig door worden. Soms moet de politie optreden omdat vuurwerk op dagen wordt afgestoken, waarop het niet mag. Het vuurwerk veroorzaakt luchtvervuiling. Het verspreidt fijne zware metalen die diep in de longen kunnen indringen.

Bovengenoemde zaken veroorzaken overlast. De overheid probeert de overlast zoveel mogelijk te beperken door de verkoop van het vuurwerk alleen toe te staan op de laatste drie dagen van het jaar en de periode dat het vuurwerk mag worden afgestoken vast te stellen op 31 december tussen 10.00 en 02.00 uur. De luchtvervuiling is van tijdelijke aard. Over het algemeen genomen veroorzaakt vuurwerk 0,4% van de totale uitstoot.
Voor veel mensen is het afsteken van vuurwerk op oudejaarsavond een traditie. Er kijken veel mensen het hele jaar naar uit. Het aantal mensen dat positief tegenover het afsteken van vuurwerk op oudejaarsavond aankijkt, is vele malen groter dan het aantal wat er negatief tegenover staat. Het kabinet Balkenende IV heeft in de zomer van 2009 een enquête onder de bevolking laten uitvoeren of de ideeën die er leven over het vuurwerk. Niet meer dan tien procent gaf aan voor een vuurwerkverbod te zijn. In de Tweede Kamer is geen meerderheid te vinden voor een vuurwerkverbod. Medio 2009 is dan ook besloten dat de discussie over een vuurwerkverbod nu van de baan is.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over vuurwerk

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!